Polskie Koleje Państwowe S.A. realizują w Częstochowie inwestycję, w ramach której powstanie nowoczesne centrum przesiadkowe pełniące jednocześnie funkcję dworca kolejowego. 23 kwietnia br. została zawarta umowa z generalnym wykonawcą, a pierwsze prace związane z budową nowego obiektu według projektu wybranego w konkursie architektonicznym rozpoczną się już niebawem. Przy okazji warto przypomnieć, dlaczego korzystniejszym dla pasażerów i mieszkańców rozwiązaniem jest rozbiórka starego dworca i zastąpienie go nowym.

1. Już na etapie planowania koncepcyjnego PKP wzięły pod uwagę opinie mieszkańców miasta i pasażerów. Prace nad dworcem rozpoczęły się w 2017 r. od konsultacji społecznych w formie warsztatów kreatywnych. W zorganizowanym w Urzędzie Miasta Częstochowy otwartym spotkaniu uczestniczyło kilkadziesiąt osób, w tym przedstawiciele zainteresowanych organizacji społecznych.

2. Aby miasto otrzymało reprezentacyjny obiekt, w którym możliwe będzie zapewnienie wysokiej jakość obsługi pasażerów, PKP jako inwestor zdecydowały się na konkurs architektoniczny, którego organizację – we współpracy z Miastem Częstochowa i PKS Częstochowa – powierzono ekspertom z lokalnego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich. Zwycięską pracę przygotowało konsorcjum pracowni architektonicznych z Polski i Francji.

3. Mimo że warunki konkursu dopuszczały zarówno przebudowę istniejącej bryły dworca, jak i budowę nowego obiektu, wszystkie 23 zgłoszone projekty wskazywały na rozbiórkę obecnego dworca i zastąpienie go nowym. W konkursie w jednej z grup architektów, które złożyły prace, znalazła się także osoba będąca członkiem zarządu Grupy Elanex, organizacji społecznej, która aktualnie protestuje przeciwko budowie dworca. Projekt ten nie został nagrodzony w konkursie, ale również on przewidywał wyburzenie zachodniego skrzydła dworca oraz całkowitą zmianę wyglądu bryły budynku, choć warunki konkursu tego nie narzucały.

4. Na obecnym dworcu, z uwagi na fakt, że budynek ten jest przeskalowany i niefunkcjonalny, użytkowana jest niewielka część całkowitej powierzchni. Pomieszczenia dworca są w dużej mierze pustostanami wyłączonymi z eksploatacji, a pawilon wschodni jest całkowicie zamknięty. Istniejący dworzec nie spełnia współczesnych standardów i wymogów technicznych. Jest on również nietrakcyjny z punktu widzenia najemców prowadzących punkty handlowo-usługowe, gdyż część przestrzeni komercyjnej jest zlokalizowana na piętrach i w innych miejscach będących poza ruchem pieszych, a w pasażu nad torami nie ma instalacji wodno-kanalizacyjnej.

5. Nowy projekt zakłada budowę centrum przesiadkowego dla podróżnych korzystających z pociągów i autobusów oraz optymalizację przebiegu tras łączących kluczowe miejsca obiektu. Przewiduje także usytuowanie lokali komercyjnych przy głównych ciągach komunikacyjnych dla pieszych. Co więcej, pomieszczenia na wynajem w pasażu oraz pawilonie zachodnim będą mogły być łączone, dzielone i dostosowywane do potrzeb konkretnych najemców, wynikających ze skali i rodzaju prowadzonej przez nich działalności. Cały obiekt będzie w pełni przystosowany do unijnych standardów dostępności dla wszystkich grup podróżnych – w tym osób o ograniczonej mobilności i pasażerów z niepełnosprawnościami. Powierzchnia nowego obiektu wyniesie łącznie 5231 m kw. (obecny dworzec – ok. 9000 m kw) i będzie zbliżona do innych obiektów w miastach o podobnej wielkości i liczbie pasażerów korzystających z danej stacji – niemalże identyczna jak głównych dworców w Gdyni i Olsztynie oraz większa niż w przypadku dworców Rzeszów Gł. czy Radom Gł.

6. Obecny Zarząd PKP S.A. przejął projekt na zaawansowanym etapie, po uzyskaniu pozwolenia na budowę i wyborze wykonawcy, zawieszonym z powodu postępowania konserwatora zabytków, który ostatecznie nie uznał częstochowskiego dworca za obiekt wymagający ochrony. Samo postępowanie konserwatorskie negatywnie wpłynęło na zmianę harmonogramu inwestycji i uniemożliwiło skorzystanie z przyznanego wcześniej dofinansowania unijnego.

7. Nakłady na obecnie realizowany wariant inwestycji (koszty robót budowlanych) wynoszą 119 mln zł brutto, a szacowana wartość przebudowy dworca z zachowaniem istniejącej bryły wyniosłyby ok. 198 mln zł brutto. Dodatkowo w kosztach całej inwestycji należy uwzględnić również 2,6 mln zł za studium wykonalności, przeprowadzenie konkursu architektonicznego, projekt oraz opłaty przyłączeniowe. Do wydatków na ewentualną modernizację obecnego dworca należałoby dodać koszty wykupu praw autorskich do projektu architektonicznego, które na tę chwilę są trudne do oszacowania.

8. W 2015 r. spółka PKP analizowała możliwość remontu obecnego obiektu poprzez wykonanie prac umożliwiających dostosowanie go do potrzeb pasażerów o ograniczonej mobilności i osób z niepełnosprawnościami oraz wymogów bezpieczeństwa przeciwpożarowego, jednak z uwagi na bardzo trudną współpracę z architektem dworca nie było możliwości osiągnięcia porozumienia w zakresie praw autorskich i możliwości działania innych projektantów.

9. Koszty utrzymania nowego obiektu szacowane są na 4,8 mln zł rocznie, a dworca po modernizacji z zachowaniem istniejącej bryły – na 5,6 mln zł rocznie. Ponadto z uwagi na niespełnienie oczekiwanych parametrów w zakresie energochłonności zmodernizowany dworzec w obecnym kształcie generowałby większe koszty środowiskowe związane z wyższym zużyciem energii elektrycznej i cieplnej.

10. Zmiana koncepcji przebudowy dworca w tym momencie spowodowałaby utratę milionowych dotacji ze środków europejskich (FEnIKS), a wstrzymanie inwestycji wymagałaby zamówienia nowego projektu, wydania nowego pozwolenia na budowę, wyboru nowego wykonawcy robót i inżyniera kontraktu. Obecnie wycofanie się z inwestycji, bez żadnych racjonalnych powodów, oznaczałoby poniesienie kosztów potencjalnych roszczeń kontrahentów. Warto dodać, że w wyniku działań lokalnych aktywistów związanych z zabieganiem o wpis budynku dworca do rejestru zabytków i w konsekwencji z opóźnieniem w harmonogramie inwestycji, spółka PKP już straciła dofinansowanie unijne (POIiŚ) w wysokości ok. 2 mln zł. Zaniechanie inwestycji oznaczałoby również utratę 2,6 mln zł przeznaczonych na studium wykonalności, przeprowadzenie konkursu i projekt.