Pierwszego września każdego roku w Polsce wracamy pamięcią do wybuchu drugiej wojny światowej. Dla ludzi kolei data ta ma dodatkowy wymiar, ponieważ przywodzi na myśl wspomnienie bohaterskiego czynu polskich kolejarzy, którzy odważnie sprzeciwili się niemieckiemu agresorowi. Co się wydarzyło w Tczewie w 1939 roku?

Zniszczone mosty tczewskie (Żródło: NAC)

84 lata temu w kierunku Tczewa wczesnym rankiem z niemieckiego wówczas Malborka ruszyły przechwycone podstępem przez armię nazistowską dwa pociągi. Plan działania był prosty – przebrani za polskich kolejarzy Niemcy chcieli przetransportować ukrytą w składach armię hitlerowską na tereny polskie i opanować tczewskie mosty, czyli strategiczne w tamtych czasach miejsce przeprawy przez Wisłę. Pomimo pierwszych sukcesów, plan „Pociąg” został zniweczony.

Pierwszym miejscem niemieckiej porażki było Kałdowo. Mimo ostrzału, polska służba celna zdążyła poinformować dworzec kolejowy w Szymankowie o podejrzanym pociągu. Wywołało to natychmiastową reakcję polskiego dyżurnego ruchu Alfonsa Runowskiego, który zaalarmowany niecodziennym przekazem oraz widokiem nieznanego mu pojazdu przerzucił zwrotnicę na ślepy tor, a następnie powiadomił Tczew o nadchodzącym niebezpieczeństwie. Runowski nie wiedział, że jego czyn uniemożliwił Niemcom wykonanie ich planu.

O godzinie 4:34 nad Tczew dotarły niemieckie bombowce. Zrzucane przez nie ładunki miały za zadanie utrudnić Polakom wysadzenie mostów. Po kilku minutach na miejsce dotarły także spóźnione pociągi. Rozpoczęło się starcie zbrojne, na które armia niemiecka nie była gotowa – ostrzelana przez polskie ciężkie karabiny maszynowe poległa w ogniu walk. O 5:30 wydano rozkaz zniszczenia mostów, a przez kolejną godzinę kolejarze wraz z polskimi siłami zbrojnymi wysadzali kolejne części tego ważnego punktu komunikacyjnego. W odwecie niemieccy żołnierze zamordowali 14 kolejarzy i 2 członków ich rodzin oraz 5 inspektorów celnych.

Co roku w miejscach tych wydarzeń kolejarze gromadzą się, aby upamiętnić poległych w walce z najeźdźcą. Jest to jeden z najważniejszych dni w kolejarskim kalendarzu i okazja do tego, by złożyć hołd bohaterom i ich rodzinom, którzy do samego końca walczyli za wolność. Podobnie, jak w latach ubiegłych, 1 września w Malborku, Szymankowie i Tczewie przedstawiciele spółek kolejowych wezmą udział w uroczystościach upamiętniających opisane wydarzenia. Fundację Grupy PKP będzie reprezentować prezes zarządu Katarzyna Kucharek.

Program uroczystości rocznicowych

8:30 Malbork-Kałdowo – Uroczystości przed Pomnikiem Celników Polskich

• Rys historyczny – Kałdowo 1 września 1939
• Hymn państwowy
• Przywitanie gości
• Wystąpienia okolicznościowe
• Modlitwa za poległych
• Apel Pamięci, salwa honorowa
• „Światło pokoju”
• Zakończenie uroczystości i przejazd uczestników na uroczystość do Szymankowa

10:30 Szymankowo – Msza Św. w kościele parafialnym pod przewodnictwem Biskupa Diecezji Elbląskiej

• Dworzec kolejowy – oddanie hołdu pomordowanym
• Uroczystości przed pomnikiem
• Hymn państwowy
• Wystąpienia okolicznościowe
• Modlitwa za poległych
• Apel Pamięci, salwa honorowa
• „Światło pokoju”
• Zakończenie uroczystości
• Poczęstunek
• Rys historyczny – Szymankowo 1 września 1939 r.
• Przejazd uczestników na uroczystość do Tczewa

15:00 Tczew – Bulwar Nadwiślański

• Uroczystości przed obeliskiem na Skwerze Bohaterów Szymankowa
• Hymn państwowy
• Powitanie gości
• Wystąpienia okolicznościowe
• Modlitwa za poległych
• Apel Pamięci, salwa honorowa
• „Światło pokoju”
• Zakończenie uroczystości