Bezpieczeństwo na przejazdach kolejowo-drogowych to wspólna sprawa nas wszystkich –  w tym stwierdzeniu nie ma przesady. By zminimalizować ryzyko wypadków we wskazanym obszarze transportu, konieczna jest współpraca wielu podmiotów – począwszy od zarządcy infrastruktury, poprzez regulatora rynku kolejowego, zarządców nieruchomości, firmy kolejowe, a skończywszy na pozostałych użytkownikach dróg i kolei – a tymi przecież jest każdy z nas.

1

Według danych Urzędu Transportu Kolejowego w Polsce w minionym 2020 roku ogólna liczba wypadków związanych z transportem kolejowym znacząco się zmniejszyła. Niestety, wzrósł jednocześnie procentowy udział wypadków na przejazdach kolejowo-drogowych. Na 425 odnotowanych incydentów, aż 170 dotyczyło właśnie przejazdów. Dane te są sygnałem informującym o konieczności ciągłego podejmowania różnorodnych działań na rzecz zwiększania bezpieczeństwa i minimalizacji ryzyka korzystania z tej części infrastruktury kolejowo-drogowej.

Wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych poprawiających bezpieczeństwo przewoźników oraz zarządców infrastruktury kolejowej to niewątpliwie jeden z filarów poprawy bezpieczeństwa ogólnego. Natomiast niezwykle istotnym jest, aby powyższe działania uzupełniać o rozwiązania mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa drugiej – najliczniejszej – grupy użytkowników przejazdów kolejowo-drogowych, czyli pasażerów, kierowców czy pieszych. Koniecznym suplementem powyższych działań jest obszar komunikacji społecznej. To dzięki kampaniom informacyjno-edukacyjnym docieramy do szerokiego grona odbiorców, którzy właśnie jako pasażerowie, kierowcy czy piesi na co dzień użytkują wspomnianą infrastrukturę.

Prowadzone w Polsce kampanie mają bardzo różnorodny charakter, ponieważ stawiają sobie za cel edukowanie i informowanie poszczególnych grup społecznych. Inicjatorami tego typu akcji są najczęściej firmy kolejowe i związane z nimi fundacje oraz stowarzyszenia. Szerokie działania w tym zakresie prowadzi także wspomniany wcześniej polski regulator rynku kolejowego – Urząd Transportu Kolejowego.

Wśród projektów modernizacyjnych ukierunkowanych na poprawę bezpieczeństwa szerokiej grupy uczestników ruchu kolejowego i drogowego warto odnotować na wstępie niedawną inicjatywę spółki PKP Cargo Service sp. z o.o., za którą otrzymała ona wyróżnienie na Targach RailTech Europe 2021. Mowa tu o znakowaniu taboru foliami odblaskowymi. Zastosowane rozwiązanie polega na oklejeniu wagonów towarowych taśmami odblaskowymi, co przekłada się na zwiększenie widoczności składów w nocy i w miejscach o ograniczonej widoczności. Dzięki temu maleje ryzyko wypadków przede wszystkim na niestrzeżonych przejazdach – kierowcy pojazdów drogowych widzą poruszający się obiekt i mają więcej czasu na reakcję oraz podjęcie odpowiedniej decyzji.

Proste rozwiązania o bardzo dużej skuteczności w zakresie zwiększania bezpieczeństwa są komplementarne w stosunku do rozwiązań, w których konieczne jest zastosowanie zaawansowanych technologii oraz systemów informatycznych. W kwestii tych drugich obecnie Polskie Koleje Państwowe S.A. prowadzą prace nad stworzeniem ekosystemu badawczo-rozwojowego w celu realizacji projektów w ramach tworzącego się partnerstwa publiczno-prywatnego Europe’s Rail. Jednym z głównych ambicji wspomnianej współpracy jest opracowanie innowacji produktowych i procesowych pozwalających na wdrożenie koncepcji bezwypadkowych przejazdów kolejowo-drogowych.

Do zdecydowanej większości incydentów kolejowo-drogowych dochodzi na przejazdach niewyposażonych w systemy zabezpieczające. Zatem wyzwaniem pozostaje wprowadzenie takich rozwiązań technicznych, które pozwolą odpowiednio szybko poinformować uczestników ruchu drogowego o zbliżającym się pociągu. Z inicjatywy Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego właśnie na tego typu przejazdach rozpoczęto wdrażanie systemów opartych o monitoring. Ich zadaniem jest wykrywanie zbliżających się pojazdów i ostrzeganie kierowców o zbliżającym się pociągu. Warto także odnotować rozwiązanie, które uzupełnia wyżej wspomniane i ma zastosowanie także na przejazdach strzeżonych. „Trzeci sygnał”, bo tak nazywa się opracowywany system, jest nadajnikiem radiowym, który umożliwia transmisję sygnałów głosowych i tekstowych (RDS) w całym zakresie częstotliwości FM. Dzięki funkcjonalności współczesnych radioodtwarzaczy, komunikat o zbliżającym się pociągu usłyszy każdy kierowca znajdujący się w odległości 100–300 metrów od przejazdu kolejowego – nawet w sytuacji, gdy akurat będzie używał odtwarzacza CD bądź MP3. 

Oczywiście powyższe przykłady to jedynie znikoma część inicjatyw mających na celu poprawę bezpieczeństwa na przejazdach kolejowo-drogowych. Spółki kolejowe – na czele z narodowym zarządcą infrastruktury, PKP Polskimi Liniami Kolejowymi S.A. – nieustannie podejmują różnorodne działania mające w efekcie skutkować możliwie najniższą liczbą incydentów z udziałem wszystkich wspomnianych na wstępie artykułu użytkowników.

Rozwiązania technologiczne są oczywiście szeroko komunikowane przez różnego rodzaju podmioty związane z branżą kolejową w mediach publicznych, prywatnych czy poprzez portale społecznościowe. Jednak należy podkreślić, że obszar komunikacji związanej z bezpieczeństwem kolejowo-drogowym zdominowany jest, co nie powinno dziwić, przez inicjatywy edukacyjne.

Wśród kampanii edukacyjnych skierowanych do najmłodszych wyróżnić należy prowadzoną przez Urząd Transportu Kolejowego kampanię „Kolejowe ABC”. Wraz z jej bohaterem – nosorożcem Rogatkiem – dzieci uczą się odpowiednich zachowań podczas korzystania z transportu kolejowego. „Kolejowe ABC” to m.in. spoty reklamowe, gry, interaktywne lekcje dla przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych, a także scenariusze zajęć czy podręczniki dla nauczycieli.

W Polsce szerokie działania informacyjno-edukacyjne związane z bezpieczeństwem na przejazdach kolejowo-drogowych prowadzi także powołana w 2013 roku przez Polskie Koleje Państwowe S.A. Fundacja Grupy PKP. Od początku istnienia organizacja wspiera i inauguruje różnego rodzaju inicjatywy związane z powyższym obszarem. Część z nich skierowana jest do najmłodszej grupy wiekowej – głównie uczniów szkoły podstawowej.

Około 5000 dzieci z blisko 100 placówek szkolnych z całej Polski uczestniczyło w fundacyjnym projekcie o nazwie „Szkoła Przyjazna Bezpieczeństwu”. W ramach akcji, której patronowali m.in. minister edukacji narodowej oraz minister infrastruktury, uczniowie poprzez innowacyjne zajęcia kreatywne poznawali zasady właściwego korzystania z transportu kolejowego – w tym z przejazdów kolejowo-drogowych. Maskotka projektu o imieniu Beni stała się także bohaterem materiałów dydaktycznych zebranych w dwujęzycznej publikacji Beni uczy bezpieczeństwa. Beni teaches you to behave safely. Poprzez zawarte w książce gry, łamigłówki czy kolorowanki młodzi czytelnicy już od kilku lat uczą się m.in. zasad bezpiecznego podróżowania pociągiem.

Fundacja Grupy PKP bierze także udział w organizowanych przez podmioty zewnętrzne wydarzeniach mających na celu zmniejszenie ryzyka wypadków na przejazdach kolejowo-drogowych. Z jednej strony są to wydarzenia o charakterze masowym, skierowane do szerokiej grupy odbiorców – tu wartym odnotowania jest fundacyjna obecność podczas organizowanej w Gdyni inicjatywy, która ma za cel propagowanie zasad partnerstwa i bezpieczeństwa wśród zmotoryzowanych uczestników ruchu – Moto Safety Day. Z drugiej strony nieodzownym jest także aktywne uczestnictwo w konferencjach specjalistycznych, podczas których grono ekspertów dyskutuje kwestie dotyczące najnowszych rozwiązań w zakresie techniki i zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym. Inicjatywy takie jak np. zeszłoroczna konferencja „Przejazdy Kolejowo-Drogowe 2020. Innowacje, inwestycje i edukacja”, są dla Fundacji okazją do zaprezentowania światowych rozwiązań stosowanych w zakresie bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.

W tym miejscu warto podkreślić, że Fundacja Grupy PKP, reprezentowana przez prezes zarządu Katarzynę Kucharek, regularnie uczestniczy w pracach grup roboczych działających na rzecz poprawy bezpieczeństwa na przejazdach kolejowo-drogowych w ramach projektu ILCAD (International Level Crossing Awareness Day) realizowanego przez UIC – Międzynarodowy Związek Kolei. To okazja nie tylko do zapoznania się z najnowszymi światowymi rozwiązaniami w zakresie bezpieczeństwa na przejazdach kolejowo-drogowych, ale także możliwość przedstawienia rozwiązań stosowanych w Polsce.

11th edition of ILCAD Amersfoort Netherlands 2019

Jak sygnalizowano na wstępie, działania podejmowane na rzecz poprawy bezpieczeństwa na przejazdach kolejowo-drogowych w Polsce to temat niesamowicie obszerny i trudny do przedstawienia w niniejszej publikacji. Ale właśnie owa mnogość i różnorodność podejmowanych inicjatyw – w tym sferze informacyjno-edukacyjnej – pozwala mieć przekonanie graniczące z pewnością, że w najbliższych latach będziemy obserwować spadek incydentów związanych z udziałem wszystkich użytkowników infrastruktury kolejowo-drogowej.

Katarzyna Kucharek, prezes zarządu Fundacji Grupy PKP

Tekst pierwotnie w wersji anglojęzycznej ukazał się na stronie Global Railway Review.